گروه :دردهای ناشی از سرطان
بسیاری از دردهای سرطانی بدنبال فشار توده سرطانی بر استخوان، اعصاب یا سایر ارگانها ایجاد میشوند.
گاهی این دردها مرتبط با درمان سرطان میباشند ، مثلا داروها شیمی درمانی ممکن است باعث احساس سوزش یا بیحسی در اندامها شوند. البته باید توجه داشت که تمام دردها در بیماران سرطانی الزاما به علت سرطان نیستند . درگیری ارگانهای مختلف ممکن است انواع متفاوتی از دردها را بوجود بیاورند .
درد ناشی از درگیری عصب:
درصورت فشار توده سرطانی بر نخاع یا اعصاب محیطی ممکن است بیمار درد هایی با ویژگی خاص راتجربه کند که به انها دردهای نوروپاتیک گفته میشود (neuropathic pain ). ویژگیهایی مانند احساس سوزش، مور مور و گزگز، تیر کشنده و ... . گاهی این درد ها بدنبال جراحی برای درمان سرطان پیش میایند . در واقع اسیب عصبی ممکن است در حین جراحی برای برداشتن توده سرطانی رخ دهد.گاهی نیز اسیب اعصاب ممکن است پس از درمانهایی مانند شیمی درمانی یا رادیوتراپی رخ دهند.
درد ناشی از درگیری استخوان :
درصورت تهاجم سلول های سرطانی به بافت استخوان و تخریب سلول های استخوانی بیمار دردی مبهم و ناخوشایند ولی با موقعیتی نسبتا مشخص را حس خواهد کرد . این نوع درد سوماتیک نامیده میشود(somatic pain).
دردناشی از درگیری بافت نرم:
دردهای ناشی از درگیری ارگانهای داخل بدن مانند کلیه یا عضلات . برای مثال درگیری کلیه ممکن است بصورت کمر درد تظاهر پیدا کند. محل این نوع درد معمولا روشن و واضح است (pin point) .
درد فانتوم (phantom pain):
به معنی احساس درد در اندامیست که قطع شده است و دیگر وجود خارجی ندارد. برای مثال احساس درد در پایی که بدنبال سارکوما قطع شده است. علت این درد هنوز به درستی شناخته نشده اما باقی ماندن و زنده بودن بخشهایی از مغز که در گذشته مسئول ان قسمت از بدن بوده اند را علت این احساس میدانند.البته این دردها معمولا پس از گذشت زمان کاهش پیدا میکنند یا از بین میروند اما گاهی تاسالها باقی میمانند و از شدتشان کاسته نمیشود. تکنیک های جراحی نیز در بروز این نوع درد موثرند.
دردهای رفرال (referred pain):
گاهی درد ناشی از درگیی یک ارگان در بدن در جایی دیگر از بدن احساس میشود.برای مثال درگیری کبد ممکن است بصورت درد شانه خود را نشان دهد و این بدنبال تحت فشار قرار گرفتن اعصابیست که بخشهایی از شانه را عصبدهی میکنند .
درمانها:
درکنار درمانهای رایج در جهت کم کردن حجم بدخیمی مانند رادیوتراپی ، جراحی و شیمی درمانی (که خود گاهی علت درد هستند) در موارد دردهای ملایم تر میتوان از داروهای ضد التهاب (NSAIDs) مانند ایبوپروفن ، ناپروکسن و ... سود جست.
در درمان دردهای با شدت بیشتر ممکن است نیاز به استفاده از داروهای مخدر(Narcotics) باشد، مانند مورفین و ...
درمواردی مانند دردهای نوروپاتیک نیز میتوان از گروههای مختلفی مانند : داروهای ضد تشنج (anticonvulsants) و ضد افسردگی(antidepressants) استفاده کرد.
داروهایی مانند کورتیکواستیرویید ها نیز از جمله داروهای مورد استفاده جهت کاهش ورم و اثرات فشاری تومور هستند که طبیعتا کاهش درد را بدنبال خواهند داشت.
درمانهای غیر دارویی مانند فیزیوتراپی، بیوفیدبک(biofeedback)، تمرینهای ریلاکسیشن (relaxation) نیز میتوانند در کنار سایر درمانها یاری رسان باشند.
درمانهای مداخلهای درد (Interventional pain management):
بخشی مهم و موثر درکنترل درد دربیماران مبتلا به سرطان هستند .این بخش شامل بلاک یا مهار انتقال پیغام درد توسط اعصاب درگیر میشود که با توجه به نوع درگیری ممکن است از داروهایی مانند استرویید ها، الکل، فنل یا استفاده از امواج رادیوفرکوئنسی (Radiofrequency) استفاده شود.برای مثال در بدخیمی های بالای شکم مانند سرطان پانکراس میتوان با بلاک گانگلیون سلیاک (celiac ganglion) درد بیمار را تا حد زیادی کنترل کرد یا در کنترل دردهای سرطانی در لگن میتوان با مهار شبکه هایپوگاستریک (Hypogastric plexus) به بیمار کمک کرد.
از دیگر وسایل درمانی که در این بخش جای میگیرند ،محرک طناب نخاعی (spinal cord stimulation ) است که در واقع فیبری نازک برای کارگزاری در اطراف نخاع است . این فیبر به یک محرک الکتریکی که زیر پوست کاشته میشود وصل است و با تولید امواج خاصی در اطراف نخاع باعث مهار انتقال پیغام درد به مغز میشود.
نیز از دیگر گزینه های درمانی کارگزاری پمپ های درون مایع مغزی نخاعی (Intrathecal pump) میباشند . در واقع داروهای خاصی از جمله نارکوتیک ها در منبعی کوچک در زیر پوست کار گذاشته میشوند و این منبع بوسیله یک کاتتر به درون مایع مغزی نخاعی (CSF) هدایت میشود و با انتشار دارو به درون ان درد مهار میشود.
البته باید توجه داشت که هر یک از گزینه های درمانی به صلاحدید پزشک و با توجه به نوع و محل بدخیمی ممکن است در نظر گرفته شوند.
نویسنده : دکتر حسین ارجمند