گروه :نوروپاتی
نوروپاتی محیطی (peripheral neuropathy):
تعریف: اسیب اعصاب پیغامبر و پیغام اور به نخاع و مغز که خارج از سیستم عصبی مرکزی ( مغز و نخاع ) قرار گرفته اند
طیف وسیعی از بیماریها از اسیب یک عصب مانند تنگی کانال عصب دست (carpal tunnel syndrome) تا درگیری تمامی اعصاب محیطی در بیماریهایی مانند دیابت ، در این گروه میگنجند.
میتوان نوروپاتی محیطی را بر اساس درگیری موضعی یک عصب (mononeuropathy) یا درگیر شدن مجموعه ای از اعصاب (polyneuropathy) تقسیم بندی کرد.
Mononeuropathy:
علل مختلفی مانند تروما یا وارد امدن فشار طولانی بر یک عصب به دنبال قرار گرفتن در یک وضعیت ، مثلا نشستن طولانی یا انجام حرکات تکراری که فشار متناوبی را بر عصب وارد میکند مانند تایپ کردن بمدت طولانی میتوانند باعث بروز این نوع نوروپاتی شوند .یکی از مونونوروپاتی های شایع تنگی کانال عصب دست (CTS) میباشد.
علایم : بسته به اینکه عصب اسیب دیده حسی باشد یا حرکتی ممکن است علایمی مانند ضعف در عضله مربوط به عصب درگیر یا احساس بی حسی ، سنگینی، گزگز و مور مور، احساس ورم یا سرد بودن در محدوده عصب درگیر دیده شود.
گاهی ممکن است اعصاب مربوط به ارگانهای داخلی مانند قلب یا عروق درگیر شوند که این نوع را نوروپاتی اوتونوم (autonomic neuropathy) مینامند و علایمی مانند تعریق زیاد یا کاهش فشارخون در این نوع نوروپاتی میتوانند دیده شوند.
Polyneuropathy:
درگیری تعداد زیادی از اعصاب محیطی بصورت همزمان، پلی نوروپاتی گفته میشود.
علل و عواملی مانند: کمبود ویتامین B، مصرف بیش از حد الکل، سرطان، بیماریهای مزمن کلیوی، دیابت و ... میتوانند باعث بروز این نوع از نوروپاتی بشوند. دیابت مزمن از شایعترین علت هاست.
علایم: احساس سوزش، درد، مورمور، کم شدن حس در اندامها و ممکن است دیده شوند.
بدلیل از دست رفتن احساس گرما و سرما و درد، مناظق درگیر در معرض خطر اسیب های چون سوختگی و تروما های مکرر قرار میگیرند و این اسیب ها در مواردی ممکن است به بروز زخمهای مزمن منجر شوند که درمانشان بسیار سخت و زمان بر است . به همین دلیل این گروه از بیماران باید بشدت از اندامهای خود مراقبت کنند و از قرار گرفتن در موقعیت هایی که احتمال اسیب وجود دارد مانند پوشیدن کفش تنگ، نزدیک شدن به منبع های حرارتی مانند بخاری و ... بپرهیزند.
درصورت درگیر شدن اعصاب مربوط به ارگانهای داخلی ممکن است علایمی مانند: یبوست، اسهال، مشکلات ادراری یا جنسی دیده شوند.
یکی از خطرناک ترین انواع پلی نوروپاتی، گیلن باره (guillain- barre) است. در این بیماری سیستم ایمنی بر علیه اعصاب محیطی فعال میشود و بصورت حاد فرد دچار فلج اندامها میشود و بدلیل احتمال درگیری اعصاب ارگانهای داخلی و اختلال در ریتم قلب و تنفس ونیز فشار خون باید در بیمارستان بستی شوند. خوشبختانه این بیماری در بیشتر موارد با دریافت درمان مناسب درمان میشوند.
تشخیص:
پس از بررسی تاریخچه بیماری و معاینات فیزیکی ، جهت تکمیل روند تشخیص ممکن است ازمایشهای بیوشیمی یا نوار عصب و عضله و در مواردی بیوپسی از اعصاب درگیر یا حتی کشیدن مایع مغزی نخاعی برای بررسی های ازمایشگاهی مد نظر قرار گیرند.
درمان:
1. رفع علت زمینه ای مانند کمبود ویتامین یا کنترل قندخون و در موارد مونونوروپاتی پرهیز از عوامل اسیب رسان مانند انجام کارهای سخت و تکراری با دست یا در نظر گرفتن قوانین ارگونومی برای پرهیز از اسیب قدم اول درمان هستند . البته باید توجه داشت که در بسیاری از موارد اگر اقدام ات درمانی سریعتر شروع نشوند و روند بیماری منجر به اسیب دیدگی جدی اعصاب بشود دیگر اقدامات درمانی نتیجه چندانی در بر نخواهند داشت، چرا که ظرفیت ترمیم در اعصاب بسیار کم است .
2. از داروهای مختلفی میتوانیم برای کنترل علایم ناخوشایند نوروپاتی استفاده کنیم . از جمله این گروههای دارویی میتوان از تریسیکلیک ها (tricyclics) یا داروهای ضد تشنج (anticonvulsants) و ... نام برد.
3. برخی مدالیته های فیزیوتراپی مانند TENS نیز میتوانند در کنترل علایم موثر باشند.
4. درمانهای مداخله ای (intervention) در موارد مقاوم به درمان ممکن است متناسب با علت نوروپاتی در نظر گرفته شوند. برای مثال تزریق استرویید در مچ دست و تونل کارپ در گیرافتادگی عصب مدیان یا تزریق داروهای نورولیتیک مانند الکل در دردهای نوروپاتیک ناشی از بدخیمی های احشا یا استفاده از رادیوفرکوئنسی (RF) برای بلاک اعصاب سمپاتیک در مواردی مانند دردهای نوروپاتیک محیطی یا CRPS (chronic regional pain syndrome)
نویسنده: دکتر حسین ارجمند